Ik aan mijn schrijvende dochter (17): ‘Wat maakt dat je een dagboek bijhoudt?’
Zij: ‘Vooral om belangrijke gebeurtenissen niet te vergeten. En het helpt me om emoties van mezelf beter te begrijpen.’
Dagboeken fascineren me. Niet zozeer omdat ik alles wil weten wat iemand bezighoudt, maar vooral omdat ze zo echt zijn; als de persoon in kwestie ten minste alles durft te schrijven wat hem bezighoudt. Waar ik benieuwd naar ben: wanneer zie je een dagboek bijhouden niet als ‘een moeten’ maar een vrijwillige daad die je plezier, voldoening of wat dan ook verschaft? Ik had daar wel mijn gedachten over, maar besloot de vraag ook uit te zetten op social media. Dat levert een mooi beeld op dat ik in dit artikel graag deel.
Fragment uit een dagboek van Da Vinci
De waarde van een dagboek wordt goed duidelijk wanneer je duikt in het leven van Leonardo da Vinci. Zijn enorme talent en creativiteit, zijn manier van denken, zijn nieuwsgierigheid naar de wereld: het komt allemaal terug in de vele dagboeken die bewaard zijn gebleven. Van boodschappenlijstjes tot diepste gedachten.
Bewuster leven
Reflectie blijkt een belangrijke reden voor het bijhouden van een dagboek. Reacties op social media: ‘Ik ben meer aan het voelen met mijn hart en ben veel bewuster geworden wat ik graag wil in mijn leven’ en ‘Het belangrijkste wat ik ervan leer is dat je zelf niet verandert met de jaren. Ik kan nog steeds achter stukken uit m’n puberteit staan. Het enige dat verandert is de manier waarop je omgaat met de dingen die gebeuren’ en ‘Voor mij brengt schrijven rust, reflectie en een objectievere blik.’
Al zolang als ik me kan herinneren – in ieder geval vanaf mijn tiende jaar, toen ik een dagboek met een slotje kreeg – heb ik dagboeken bijgehouden. Zeker in mijn pubertijd schreef ik vooral bij heftige gebeurtenissen. Echt analyseren deed ik die niet; ik meldde ze en soms stond er iets als ‘ik ben kwaad’, gevolgd door wat verwensingen. Later schreef ik ook over wat ik las en niet wilde vergeten. Er ontstond dus een bepaalde verdieping. Tegelijkertijd bemerkte ik ook een zekere afstand: ik schreef wel veel op, maar het gaf me weinig inzicht. Bepaalde thema’s werden duidelijk, maar het maakte niet dat ik daarop actie ondernam en iets veranderde, of althans niet bewust.
Veel mensen met een dagboek blijken die al sinds hun kinderjaren te hebben. ‘Ik schrijf haast dagelijks, vanaf m’n twaalfde. M’n kinderen zijn bijna zo oud als toen ik begon. Ik speel weleens met de gedachte om ze iedere dag mijn dag van toen te geven.’ En: ‘Ik schrijf niet dagelijks, maar in periodes dat ik meer orde in m’n hoofd nodig heb. Al vanaf dat ik tien jaar ben.’
Karnen van je geest
Hoe vaker ik gevoelens onderzocht in mijn schrijven, hoe meer het me bracht. Ik noteerde ook vaker vragen waar ik mee rondliep of dingen als: nadenken over hoe ik mijn dag beter in kan delen. Best praktisch dus. Ik noteerde ook eerste zinnen voor verhalen, gedichten, lijstjes met blogonderwerpen; uitingen waar situaties, gedachten en emoties aan ten grondslag liggen. Ik ontdekte ook dat dit alles pas waarde krijgt als je vervolgens ook wat mee dóet. En tenzij je direct een heel gedicht of blog in je dagboek noteert, gebeurt dat vaak niet. Daarom gaat het erom dat je terugleest – en eventueel markeert.
Karien zegt hierover: ‘De grootste waarde zit voor mij niet in het schrijven, maar in het teruglezen. Zo heb ik onlangs een notitie teruggevonden van vele jaren geleden over een verlangen en dat is sinds twee jaar uitgekomen, in de vorm van workshops meditatief schrijven. Het schrijven én teruglezen (hardop!) is als karnen van je geest, dichterbij je diepste kern komen en leren wat je drijft.’ Bernard zegt: ‘Voor mezelf lees ik ook wel eens terug. Ik verbaas me dan nogal eens over problemen die ik nu geen problemen meer zou vinden. Heb ik toch wat geleerd, denk ik dan. Maar of het op tijd was…’
Behalve teruglezen markeer ik zelf ook stukken, of ik noteer ze puntsgewijs, omdat ik er nog iets mee wil. Het kan gaan om beginzinnen van verhalen of blogs, inzichten waar ik tijden later weer of nog steeds mee bezig ben of herinneringen aan mensen die ik weer eens wil zien. Soms belanden dingen ‘gewoon’ in mijn agenda, om er actie op te ondernemen.
‘Mijn dagboek slingert gewoon middenin de woonkamer, ook als ik niet thuis ben’
Schaamteloos eerlijk
Ik merk zelf dat genadeloze eerlijkheid maakt dat mijn dagboek steeds waardevoller voor me wordt. Soms tot het pijn doet aan toe. Juist door die emoties heen schrijven zorgt ervoor dat het dagboek werkelijk bijdraagt aan mijn leven. Wanneer je bang bent dat iemand het leest – of voor je eigen minder fraaie kanten – dan kun je niet echt opengaan in je dagboek. Als je écht voor jezelf schrijft is er geen andere optie dan eerlijk zijn. Miranda drukt dat zo uit: ‘Mijn pen is vaak eerlijker naar mezelf dan mijn gedachten.’ Mijn dagboek slingert overigens gewoon middenin de woonkamer, ook als ik niet thuis ben. Ik vertrouw erop dat niemand het leest.
De waarde van mijn dagboek wordt me steeds duidelijker. Mijn dagboek ondersteunt en versnelt mijn persoonlijke ontwikkeling. En wel op de terreinen denken, voelen, willen en doen. Ik noteer gedachten, emoties, verlangens en ‘doedingen’. Ik leer mezelf beter kennen én het schrijven maakt ook dat elk aspect van mezelf meer tot uitdrukking komt en ruimte krijgt. Het een hangt natuurlijk ook met het ander samen. Een verlangen om een gedicht te schrijven (een diep innerlijk willen) krijgt een week later de uiting in een prachtige zin die zomaar uit mijn pen vloeit (doen).
Zin in het leven
Schrijven is roeren in je ziel, zei Gerrit Krol. Ja, en dagboekschrijven zelfs meer dan dat. Mijn dagboek gebruik ik om in mijn ziel te roeren én ook voor lijstjes, ideeën, blogonderwerpen, herinneringen aan mensen die ik moet bellen. Eigenlijk voor alles wat ik niet wil vergeten. Wat het mij uiteindelijk oplevert is dat ik de rode draad in mijn leven beter zie en dat mijn leven er zinvoller door wordt.
Wie met schrijven meer zingeving wil ervaren raad ik het boekje Zin, lust in je leven door schrijven van Geertje Couwenbergh aan. De zin spettert van iedere pagina af. Een klassieker is natuurlijk ook The Artist’s Way, een boek die je leert iedere dag te schrijven, waardoor er ruimte komt voor meer bezieling.
Je kunt de aantekeningen van Da Vinci hier gratis online bekijken
En dank allen die antwoord gaven op mijn posts op LinkedIn en Facebook. De reacties die ik gebruikt heb zijn van: Karien Vissers, Marijke Steensma-Poort, Miranda Nell, Khan Truong en Bernard Kuipers.
Iets wat ik ook dankzij Kleon doe, is de ‘doet het ertoe-test’ uit Show your work. Heel eenvoudig: denk bij alles wat je deelt: doet het ertoe? Bij twijfel: niet doen. Als je baas, vrouw of schoonmoeder het niet mogen lezen: niet doen. Als je verwacht dat iedereen bij het lezen denkt ‘nou en?’: niet doen.
Het begon allemaal met het schilderij van klaprozen dat ik maakte met paletmes. Ik werk namelijk vaak te netjes (mijn moeder heeft zelfs altijd een liniaal bij haar schilderspullen zitten, de appel valt niet ver…). Daarom besloot ik iets te maken met de paletmessen die ik al jaren had. Dat had ik nooit gedaan, dus ik dacht: dat levert vast iets nieuws en in ieder geval iets slordigers op. Ik heb twee schilderijen met paletmes gemaakt en ik kan er nog steeds weinig van, maar de zin in tekenen en schilderen wakkerde behoorlijk aan.
De thema’s in mijn leven vertaal ik dus ieder weekend in kleuren en vormen. Zeker tekenen laat me daarnaast stilstaan. Austin Kleon schrijft in zijn nieuwe boek 
Door het tekenen en schilderen merk ik dat ik ook inspiratie krijg voor foto’s maken en schrijven. Dus het een zet het ander weer in werking en dat is ook niet zo gek: alles wat ik maak gaat over mezelf uiten en als het op de ene manier stroomt, stroomt de rest vrolijk mee. Een beroemd voorbeeld van dit idee is de methode uit het boek